बागेमधला बाक एकला (A Solitary Bench in the Park)

 

A touching, short picture story in Marathi.

One of my friend, who is a keen photographer, posted this picture one day on Facebook of a solitary bench. This prompted me to write a 4 line verse. That was that until couple of years later I had to write something for a short skit and I used this as a base to come up with s storyline. The skit didnt happen as planned and with Covid restrictions I decided to do it in a abhivachan/ picture story form. Hopefully it captures the essence of love, loss and compassion in a meaningful way.

पपा

 

साधारण चार वर्षांपूर्वी मी जैचई बद्दल लिहिलं तेव्हा पपांबद्दल देखील लिहीन असं ठरवलं होतं. पण राहूनच गेलं. ३-४ महिन्यांपूर्वी आमच्या बुक क्लब मध्ये आम्ही "A Man Called Ove" हे पुस्तक वाचलं आणि पपांची आठवण झाली पण पुन्हा राहून गेलं. मग अगदी परवा परवाच "भाई-व्यक्ती कि वल्ली" हा पुलंवर चित्रपट पाहिला आणि पुलं, भीमसेन जोशी, वसंतराव देशपांडे शिवाय फर्ग्युसन कॉलेज, प्रयाग हॉस्पिटल पाहून पुन्हा आठवण झाली आणि आता लिहावेच असे ठरवले.

हे वाचण्याआधी ज्यांनी जैचई बद्दल वाचलं नसेल ते आधी वाचावं म्हणजे काही संदर्भ लागतील जैचई

पपा म्हणजे दिलीप जोशी. पण त्यांच्या कुटुंबातले आणि आमच्या वाड्यातले सगळेच लोक त्यांना पपा म्हणूनच संबोधायचे. साधारण १९१९ सालचा त्यांचा जन्म असावा. ऐशींच्या दशकात कधीतरी त्याची एकषष्टी झाली होती. मला जितक्या आधीचं आठवतंय तेव्हापासून मी त्यांना रिटायर असलेलंच पाहिलंय. विचारायचं फारसं कारण नव्हतं पण माझ्या मते शिक्षण खात्याशी त्यांच्या नोकरीचा संबंध होता. सेवादलातही बहुतेक काम केलं होतं. एकदा इंग्लंडला देखील जाऊन आले होते.

जैचई जर निरागस, बालमनाची तर त्याहून पपा एकदम तटस्थ आणि शिस्थखोर स्वभावाचे. घरातल्या गोष्टी जागच्या जागी ठेवायच्या, सर्वकाही रीतसर आणि नीटनेटकं ठेवावं याकडे कल. वाचनाची खूप आवड. शास्त्रीय संगीताची आवड. त्यांना आठवले कि काही गोष्टी चटकन डोळ्यासमोरून जातात. एका लांबश्या आरामखुर्चीत पुस्तक किंवा वर्तमानपत्र वाचत असलेले पपा, गॅलरीत येरझाऱ्या घालणारे पपा, बुकमार्क म्हणून वापरायला जाडसर कागदाची कात्रणं करणारे पपा, त्यांच्या खास गोरेपान, घाऱ्या डोळ्यांचे अप्पा पटवर्धन नावाच्या मित्राशी गप्पा मारत असलेले पपा…

माझ्या बहिणीशी जसं जैचईशी अधिक सूत होतं तसं माझं पप्पांशी. आपल्या इथे शारंगपाणी पुस्तकप्रेमी आहेत, तसे पपा होते. त्यांच्याकडे लहानसा पुस्तकांचा साठा देखील होता. माझी वाचनाची आवड त्यांच्या घरीच रुजली आणि जोपासली गेली. ब्रिटिश कौन्सिल लायब्ररीचं सभासद व्हायला waiting list असायची पण पपांनी त्यांचा ओळखीवर कि प्रिव्हिलेजवर मला membership मिळवून दिली. रविवारच्या वर्तमानपत्रातल्या कोड्या मधला एखादा राहिलेला शब्द मी सोडविला कि एकदम "वा बरोबर " असे काहीसे म्हणायचे. माझी पहिली कविता कॉलेजच्या मासिकात छापून आली ती मी त्यांना दाखवली तेव्हा अशीच शाबासकी दिलेली. पं. भिमसेन जोशी, वसंतराव देशपांडे यांचं गायन रेडिओ किंवा टीव्ही वर असेल तर लक्ष देऊन ऐकायचे आणि दाद द्यायचे. मी लहान होतो त्यामुळे कळायचं/ आवडायचं नाही पण कुठेतरी बीज रुजत होतं.

जैचईच्या आजारपणाचा आणि मृत्यूचा त्यांच्यावर चांगलाच प्रभाव झाला. अंतू बरवा मध्ये अंतूशेठ एकदा त्यांच्या पत्नीबद्दल सांगताना म्हणतात " ही गेली आणि दारचा हापूस तेव्हापासून मोहोरला नाही " तसं काहीसं पपाचं झालं असावं. हे सर्व मला त्यावेळी उमगलं नव्हतं पण मागे जाऊन पाहताना एक दोन प्रसंग आठवतात आणि याची जाणीव होते. दिवसभर मुले कामानिमित्त घराबाहेर असायचे तेव्हा घरात एकटेपण हे सुद्धा असेल. मी फर्ग्युसनला कॉलेजात असताना किंवा नंतरही अनेक वेळा अधून मधून दुपारी त्यांच्या घरी जाऊन वाचत वगैरे बसायचो. आमच्यात  खूप संवाद व्हायचा असे नाही पण निदान सोबत असायची.

१९९८ ला मी अमेरिकेत आलो त्यानंतर एक दोनदा पुन्हा पुण्याला गेलो. दरवेळी त्यांची तब्येत बऱ्यापैकी  खालावलेलीच होती. एका भेटीत मी गेलो तेव्हा ते पलंगावर पहुडले होते. शरीर आणि स्मरणशक्ती दोन्ही क्षीण झालेलं. मला नीटसं ओळखलं कि नाही कळत नव्हतं. मला अनावर झाले आणि त्यांचा हात हातात घेऊ मी तसाच अश्रू गाळत बसलो. परत  आल्यानंतर काही दिवसातच बातमी आली कि पपा गेले.

मी हे सर्व का लिहितोय? वयाची पन्नाशी जवळ आली, आयुष्याची उतरण सुरु झाली, एकेक पान लागले गळावया व्हायला लागले, कि मागे वळून पहाणं आलं. विशेषतः आपल्यावर ज्यांचा विशेष प्रभाव असतो, संस्कार असतात, जिव्हाळा असतो त्यांच्याबद्दल. किंवा कदाचित आरती प्रभूंच्या ओळींसारखं काहीसं असावं "गेले द्यायचे राहून, तुझे नक्षत्रांचे देणे, माझ्यापास आता कळ्या आणि थोडी ओली पाने". पपांच्या आता माझ्याकडे आहेत त्या आठवणी आणि माझ्याकडे राहून गेलेलं त्यांचं एक पुस्तक, माझ्याहून अधिक वयाचं, पिवळसर पाने सुटी सुटी झालेलं आणि त्यांची स्वाक्षरी असलेलं. आणि आहेत काही सवयी, नीटनेटकेपणाची, कात्रणांची बुकमार्क्स करण्याची, पुस्तकांवर तारीख घालून स्वाक्षरी करण्याची....

सुरेश नायर

८ नोव्हेंबर  २०२०

Trick or Treat

 A short, entertaining homemade film made on occasion of Halloween 2020

Rada (राडा) - A Short Marathi Film

A short entertaining homemade film made during the 2020 lockdown period and a sequel of Kadha (काढा), another short film https://www.youtube.com/watch?v=_7EbodVJAZ0&t=1s

Ganeshotsav 2020

2020 has been unusual in many aspects and a tamed down Ganapati celebration with only close family was one. However we were able to share this video on a Zoom call with many friends which made us feel as if celebrating together. It also gave a chance for a throwback to the past.

Neel Ponmane

Neel Ponmane (Blue Kingfisher) is originally a Malayalam film duet composed by Salil Chowdhary and sung by Yesudas with another singer. I have listened to this from childhood and love it. When I tried singing it on on Smule, Aai (my mother) said I am butchering the Malayalam words. So I wrote Marathi lyrics for two stanzas and sung the third in Malayalam. But this is not a word to word translation of the original song, just my own poetic attempt. A couple of lines in Malayalam that I understood ('ninde pat nyan ketu - I heard your song' and 'then kudikyun - drink nectar') I tried to incorporate in the Marathi version.

निळ्या निळ्या पाखरा, रे निळ्या निळ्या पाखरा

माझ्या अंगणी येऊन देई, कोणता संकेत रे तू, निळ्या पाखरा

जागती हृदयात ह्या, जुन्या हरवल्या आठवणी,

तू साद देताना, प्रतिसाद मी देते, तुझे मधुगान ऐकुनी

नाव ना तुज गाव ना, तरी ओळखीचा तू मला

हे बंध आपुले, मी आज जाणियले, पुरे देहभान हरपुनी

SMULE link to the song

निळ्या निळ्या पाखरा

Neel Ponmane 

Neel Ponmane (Blue Kingfisher) is originally a Malayalam film duet composed by Salil Chowdhary and sung by Yesudas with another singer. I have listened to this from childhood and love it.

When I tried singing it on on Smule, Aai said I am butchering the Malayalam words. So I wrote Marathi lyrics for two stanzas and sung the third in Malayalam. But this is not a word to word translation of the original song, just my own poetic attempt. A couple of lines in Malalayam that I understood ('ninde pat nyan ketu' - I heard your song and 'then kudikyun' - drink nectar) I tried to incorporate in the Marathi version.

निळ्या निळ्या पाखरा रे निळ्या निळ्या पाखरा माझ्या अंगणी येऊन देई कोणता संकेत रे तू, निळ्या पाखरा

जागती हृदयात ह्या, जुन्या हरवल्या आठवणी, तू साद देताना, प्रतिसाद मी देते, पुरे देहभान हरपुनी नाव ना तुज गाव ना, तरी ओळखीचा तू मला हे बंध आपुले, मी आज जाणियले तुझे मधुगान ऐकुनी

Short Film - Friends

Division in any form, whether it racism, casteism, religion, economic and social status is not healthy for us as a society. Some of these are inherently picked up at a young age from the people, their behaviors and environment around is. Hopefully this short film sends a big message to all of us. 

काढा (Kadha) - A short film

Sometimes things start just casually and turn into a learning and enjoyable experience. We have a movie club where we bunch of friends  get together regularly to watch a movie and discuss about it. The lockdown/ stay-at-home orders of course restricted us from getting together. A casual suggestion from me that we should make our own short movies and display it was taken in with enthusiasm and great results.

We had a time restriction of 5-7 min and this idea just took germ in my mind which I developed into a story line as we went along. I involved my mother, daughter, niece and nephew (from out of state) and they also participated with acting and videography. We used my Samsung Galaxy S9 phone for shooting and MS Video Editor program for editing. Part fun, part learning experience it was received to great reviews among our friends and we also saw some great films made by others. 

So what could have been a boring, tiresome, fearful time period in our lives became an opportunity to learn something new and have fun. Hope you like it.

कधी रे येशील तू

(खूप वर्षांपूर्वी हा कार्यक्रम दुरदर्शन वर पाहिला होता. Youtube वर बऱ्याचदा ऐकतो. आज पुन्हा पहात होतो तर एकदम एक काल्पनिक प्रसंग डोळ्यासमोर आला)
आशाताई स्वयंपाकघरात काम करताहेत. दारावरची बेल वाजते. वर्षा (त्यांची मुलगी) दार उघडते
वर्षा - आई ए आई
आशाताई - वर्षा मी कामात आहे दिसत नाही? कशाला हाक मारतेएस
वर्षा - आई बाबूजी आले आहेत
आशाताई (लगबगीने बाहेर येत) - बाबूजी.... तुम्ही असे अचानक
बाबूजी - आहेत तश्या चला. रेकॉर्डिंग आहे. स्टुडिओत जायचंय. खाली टॅक्सी थांबली आहे
आशाताई - पण मी ते कढाई गोश्त साठी मसाला वाटत होते. पंचमला खूप आवडते म्हणून आग्रह करत ....(बाबूजींच्या चेहऱ्याकडे पहात). वर्षा, आल्यावर मसाला वाटते. आलेच इतक्यात...

आशाताई (टॅक्सीत) - बाबूजी गाणं कुठलं ते तरी सांगा
बाबूजी - सुवासिनी मधील "कधी रे येशील तू"
आशाताई - बापरे, इतक्या वर्षानंतर पुन्हा गायचं. होईल का तितकंच चांगलं?
बाबूजी नुसतेच हसतात

स्टुडिओत कॅमेरे पाहून आशाताई गोंधळतात
बाबूजी - दुरदर्शनवर कार्यक्रम आहे. चित्रीकरण करणार आहेत
आशा - पण मी तर आहे तशी आले
बाबूजी - ते गुलदाणीतलं फुल माळा. छान दिसेल

बाबूजींच्या देखरेखीत सर्व तयारी होते. रेकॉर्डिंग सुरू होतं. पहिल्या टेकमध्ये OK मिळतो. आशाताई रेकॉर्डिंग रुम मधून बाहेर येतात. बाबूजींच्या चेहऱ्यावरचे भाव पाहून टॅक्सीतल्या प्रश्नाचं उत्तर त्यांना मिळतं. इतक्यात आशाताईंचं लक्ष त्यांच्या खोचलेल्या पदराकडे जातं

आशाताई - अरे बापरे. अशीच TV वर येणार की काय
बाबूजी - आशा तुझा तो तसाच राहिलेला खोचलेला पदर पाहून मला समजले की तू तुझ्या स्वयंपाकघरातून पूर्ण बाहेर आलीस आणि त्या गाण्यात तुझा जीव ओतलास. तुझ्या प्रश्नावर म्हणूनच मी हसलो. तुझ्या गाण्याची मला कधीच शंका नव्हती पण त्या पदराने मात्र पूर्ण खात्री झाली
आशाताई - तुमचे शब्द ऐकून मला पोटभर मिळालं पण पंचमसाठी अजून ते कढाई गोश्त करणं बाकी आहे. येते मी...

आणि मग ते केसात माळलेलं फुल तसेच विसरून आशाताई घरी येतात आणि मसाला वाटू लागतात.

Locked at Home

2020 will be memorable in most of our minds due to COVID 19. There are very few events that impact the entire world in such a dramatic way within a short span of time. The fear and uncertainty of the virus, the spiraling case and death counts, the continuous doomsday type new cycles, the lock downs/stay-at-home orders, the impact to nations economy's and businesses will all stay in our minds for a long time to come.

At a personal level also there were a lot of life learning experiences as we stumbled, adjusted, explored and thrived in the situation as time went by. Here is a short video that I created about my stay-at-home experience.

एकांताचा वास

(A lockdown interpretation of Sant Tukaram's famous abhang. He felt trapped in to the worldly things, we feel trapped out. Both call for an introspection)

Spring ची चाहूल लागलीये. झाडांना नवीन पालवी फुटू लागली आहे. गवताची हिरवाळी दिवसेंदिवस वाढतेय. हवेत गारठा असला तरी जेव्हा ऊन असतं तेव्हा छान वाटतं. Patio वर, किंवा बाहेर चालायला गेलं की पक्षांची सुंदर किलबिलाट ऐकू येते.

वृक्षवल्ली आम्हां सोयरी वनचरे
पक्षीही सुस्वरे आळविती

सध्या घरीच मुक्काम आहे. कुणाशी गाठभेट नाही. कामसुद्धा घरूनच असतं. सुरवातीला अवघड गेलं. ऑफिस मधील water cooler chats, मित्रांसोबत पार्ट्या व इतर social engagements याची सवय झालेली. आपल्याशिवाय दुसऱ्याचं पान हलत नाही किंवा दुसऱ्याशिवाय आपलं ही समजूत हळूहळू विरतेय. एकलेपणातसुद्धा करण्यासारखं खुप काही आहे, in fact आपण असा एकांत मिळत नाही याची असून मधून तक्रार करायचो याची जाणीव होतेय. मग नुसतं acceptance नाही तर या एकांताचं सुख जाणवू लागलंय

येणे सुखे रुचे एकांताचा वास
नाही गुणदोष अंगा येत

नशिबानं घर आहे, डोक्यावर छत आहे. घरात सर्व सोयी आहेत. इंटरनेट व electonic उपकरणं आहेत. करमणुकी साठी खुप काही आहे. वेळ पुरणार नाही इतके TV वर कार्यक्रम आहेत. लायब्ररी बंद असली तरी ऑनलाईन खूप पुस्तके आहे. अधून मधून FB, WhatApp असतंच. व्यायाम, योगा, meditation याचा शरीर आणि मनाची अवस्था सांभाळायला उपयोग होतोय

आकाशमंडप पृथ्वी आसन
रमे तेथे मन क्रीडा करी
कंथा कमंडलू देह उपचारा
जाणवितो वारा अवसरू

प्रसंग अवघड असला की आपल्यातल्या अध्यात्म्याला उत येतो. भजन, अभंग यांची जरा जास्तच वाजणी होत आहे असं झालंय. Zoom वर हनुमानचालीसा, रामरक्षा वगैरेची सामूहिक पारायणं होतात असं ऐकलय. विठोबासोबत पोटोबा आलेच. त्यामुळे वेगवेगळ्या प्रकारच्या पाककृती करून त्याचे सेवन करणे (आणि virtual share करणे) हेही चालतं.

हरिकथा भोजन परवडी विस्तार
करोनि प्रकार सेवो रुचे

पण हे सर्व करून देखील बराचसा फावला वेळ असतो जेव्हा self reflection चालतं. जेव्हा कधी हे सर्व संपेल आणि पुन्हा सुरळीत होईल तेव्हा त्या सुरळीला, normalcyला एक नवीन वळण मिळालं असेल. कामधंदा, शिक्षण, भविष्याची नियोजने इतकच नाही तर नातीगोती, इतरांशी बांधिलकी या सर्वातच खूप बदल असेल. ती adjustment कशी असेल या सर्वाचा विचार करता करता दिवस कसे जातायत कळतच नाही

तुका म्हणे होय मनासी संवाद
आपलासी वाद आपणाशी

करुणा करो ना

 A prayer written during the time when all of us were going through the COVID 19 experience

तमसो मा ज्योतिर्गमय

हरण करो सबका भय

वातावरण हो शुद्धमय

जीवन कर दे निरामय

करुणा करो ना, करो हे प्रभू

पीडित तन का कष्ट मिटे

मन मे जो संदेह हटे

आशा की फिर लहर उठे

जगचक्र फिरता ही रहे

करुणा करो ना, करो हे प्रभू