सांताची भेट

X'mas to all. Forget the gifts🎁, enjoy the spirit.🎄🔔🎊

शेकोटीच्या जागेपाशी, बांधून ठेवले मोजे
दूध ठेवले पेल्यामध्ये, कुकीज केले ताजे

रात्री कधी झोपले असता, घेऊन मोठे ओझे
हळूच येऊन गेला सांता, घेऊन गेला मोजे

ठेऊन गेला चिट्ठी एक, होते जिथे मोजे
लिहिले होते चिट्ठीमध्ये, "ऐका, अहो राजे

कुणाच्या खांद्यावर, कुणाचे ओझे
फुकट भेटी वाटत फिरणे, वय नाही माझे

कष्ट करून घाम गाळ, होईल बरे तुझे
पुढल्या वर्षी ठेवणार नाहीस, म्हणून नेतो मोजे"

सांताने काही दिले नाही, म्हणू तरी कसे?
देऊन गेला धडा खरा, आभार आहेत त्याचे

सांताविना नाताळात फार, वाटेल उदासवाणे
भेट, बक्षीस काही नको, पण भेटीस नक्की येणे

नौका

शंखमुखम येथील किनाऱ्यावर घेतलेल्या फोटोवरून सुचलेली कविता...

नववधूपरी नटूनी थटूनी, तीरावरल्या वाळूवरती

वाट पाहते मी एकांती, कधी सागरा येईल भरती

स्थिर जरी हा असे किनारा, वाळू देई ऊब निवारा

तरी न वाटे मनी दिलासा, खिळून दृष्टी असे सागरा

तीरावर जरी माहेर माझे, पाण्यावर संसार विराजे

लेणे ल्याले सौभाग्याचे, नितळ, अथांग सागराचे

वादळ, वारा, विशाल लाटा, वाहीन त्यातून काढीत वाटा

भय, काळजीस देऊन फाटा, सागर असता पाठीराखा

जन्मच सारा असाच जावा, हसत गात नित हिंदोळावा

एके दिनी मग विलीन व्हावा, सागरहृदयी खोल तळाला

Like a newlywed bride, I await on the sandshore

All alone by myself, for the high tide to return

The shore offers stability, the sand, warmth & comfort

The mind still feels restless, eyes remain focused on the ocean

The shore is my parental home, the water is my marital abode

I remain committed forever, to the clear, vast ocean

Through storms & churning waves, I will wade finding my way

Without fear or any worries, The ocean, my guarding companion

Let the life be spent this way, Smiling, Singing, Swaying

Until one day I will lay to rest, Deep under, in the heart of the ocean

Suresh Nair

कधी कधी होते असे

एकदा सहज मी तलतचं "जलते हैं जीसके लिए" जरा वेगळ्या उडत्या चालीत गुणगुणायला लागलो. मग काही दिवसांनी विचार आला की आपली चाल आहे तर त्यावर आपलेच शब्द घालावे आणि त्यातून हे गीत घडून आले.

कधी कधी होते की असे, लागते कशाचे पिसे 

ध्यानी मनी मग एकच ते, दुजे काही न सुचे

 कधी वाटे उंच आकाशी झेप घेत पंख पसरावे 

कधी वाटे हलके हलके पाण्यावरी मी तरंगावे 

कधी वाटे शाल पांघरुनी शेकोटीशी हात उबवावे 

अन गुणगुणत अंगाई, कुणी शांत मज निजवावे 

कधी यावा सूर्य हाताशी कधी सजावा चंद्र शिरी 

कधी वेचू तारे यावे भरभरूनी माझ्या ओंजळी 

कधी अणुमात्र होऊन मी हरवावे न पहावे कुणी 

कधी पहावे तिथे मी असो विश्वची घ्यावे व्यापुनी 

कधी हसावे स्वतःवर मी कधी रडावे कुणासाठी 

कधी थोपटावी पाठ कुणी हात धरावा कुणी पाठी 

कधी कुणा देत आधार, व्हावे कुणाची कधी काठी 

कधी जगावे स्वतःसाठी, कधी मरावे कुणासाठी

नाव

या जगात नाव / brand याला जास्त महत्त्व दिले जाते. कुठल्याही गोष्टीचे मोल ते कुठल्या नावाशी जडले आहे त्यावरून ठरते. मग ती गोष्ट फोन असो, व्हिस्की असो की एखादे चित्र, शिल्प किंवा कथा, कविता असा साहित्यप्रकार असो. 'सुरेश भट' यांच्या नावाखाली त्यांची नसलेली एखादी कविता फेसबुक, व्हॉट्सॲप वर वाचकांचे लक्ष वेधून घेते पण ' सुरेश नायर' या नावाशी जडलेली एखादी खरीच चांगली कविता देखील आंतरजालात एखाद्या ब्लॉगवर धूळ खात, दुर्लक्षित राहते. 

ही कविता लिहिताना जरी माझा इतका मुद्देसूद संदर्भ द्यायचा हेतू नसला तरी कुठेतरी ही बोच मनाच्या डोहात तळ ठोकून आहे हेही तितकेच खरे.

नाव विसरून जगायचंय मला

निनावी होऊन फिरायचंय मला  
ज्ञात्याची सीमा ओलांडून पार

अज्ञात्यात गुप्त शिरायचंय मला   
 
नाव म्हणजे डोक्यावरचे ओझे

 गळ्यात बांधलेला मोठासा दगड 
पाठीशी जडलेला अवजड नांगर 

सर करावयाचा भला मोठा डोंगर  

कधी कधी मी माझं नावच विसरतो

नाही तर विसरायचं सोंग तरी घेतो
पण सहज कुणी विसरू देत नाहीत

कारण ओळखतात तर नावानेच
 
शेक्सपियर म्हणतो नावात काय

नावाशिवाय गुलाब गुलाब असतो
गुलजार म्हणतात नाव होईल गुम 

आवाजच आपली ओळख असते

पण ओळख ही आठवण्यावर असते

ओळखीच्या गोत्यात जग फसते  
कॉलेजातला जुना जिवलग दोस्त

आपली मर्सिडीज थांबवून उतरतो

शेयर केलेला एक चहा आठवत

तुम्ही हाक मारता 'अरे पप्या तू!’ 

आणि तो म्हणतो ‘माफ करा पण

आपलं नाव काय म्हणालात?’

सगळी नाती नावातच अडलेली,

 खोटी लक्षणं नावामागे दडलेली
नावाशिवाय जगायचं म्हणतोय

असूनसुद्धा नसायचं म्हणतोय

सुरेश नायर

शहर

Inspired by the mood and atmosphere of T. S. Eliot's  poem "Rhapsody on a Windy Night". That poem is much deeper about memories and boredom/ futility of everyday life.

निरव मध्यरात्र, अंधूकसा निर्जन रस्ता 

एखाद कुठेसा, दिवा जळे लुकलूकता

दुरून कुणी पुसटसे, हलकेच खाकरते

दबकत एक काळे, मांजर आडवे जाते

दिवसाची ती गजबज, वाहनांची येजा

रात्रीच्या समयी, ना खुणा उरे कशाच्या

रित्या उंच इमारतीत, दिवे लखलखलेले

बाहेर धुरकट अंधारात, सारे ओसाडलेले

अब्जावधींच्या इथे, होतात उलाढाली

झोपत असतात रात्री, फुटपाथवर कोणी

विराण वाळवंट की वारूळ प्रत्येक शहर

विरोधाचा चाले जिथे, खेळ रात्रौप्रहर

सुरेश नायर

मी श्याम वेडी

खूप दिवसांपासून पहिल्या दोन ओळीत अडकलेलं हे गीत आज आपसूक पूर्ण झालं. 

राधेचा ऐतिहासिक किंवा महाभारत वगैरे ग्रंथात असा संदर्भ नाही. ती मुख्यतः कविकल्पनेतच आढळते, कृष्णाची प्रेयसी, प्रेमाचं प्रतीक म्हणून. त्याच भावनेतून लिहिलेलं...

मी श्याम श्याम श्याम श्याम श्याम वेडी
ज्याचे नाव नाव नाव नाव माझे ओठी
बांधल्या जयाशी जन्मोजन्मीच्या गाठी
झुरते सदा मी ज्याच्या भेटीसाठी 

जो व्यापतो या पृथ्वी अन नभात
जो व्यापतो साऱ्या जनामनात
रुक्मिणि, सुभद्रा, मीरेचा तो नाथ
पण प्रेमसखा तो केवळ माझ्यासाठी

ना इतिहासी मी नाही पुराणात
की कल्पनाच जी स्फुरली कविमनात
हे सत्य तरी या साऱ्या असत्यात
राधा प्रेयसी एकच ती कृष्णाची

असेल कारे देवा

असेल कारे देवा मला स्वर्गाचे दार खुले?

नरकात तर ना जाणार नाही थोड्या चुकीमुळे?

गणिताच्या पेपरमध्ये केली होती नक्कल

बरे-वाईट कळण्याची नव्हती तेव्हा अक्कल

शिक्षकांचा बेदम मार, शिक्षा नाही का पुरे?

असेल कारे देवा मला स्वर्गाचे दार खुले?

पहिल्या नोकरीच्या अर्जात, झाली थोडी गफलत

साठातला सहा उलटा होऊन, झाले टक्के नव्वद

त्यावर झाली निवड, पण टिकलो राबल्यामुळे

असेल कारे देवा मला स्वर्गाचे दार खुले?

पाहायाला गेलो होतो, सुगरण छानशी बायको

श्रीमंती सासरेबुवांची, त्यावर जास्त भाळलो

आनंदे नांदवला संसार, वाढवली चार मुले

असेल कारे देवा मला स्वर्गाचे दार खुले?

झाले आता वय उतार, दुखणी दहा हजार

तरी कधी मित्रांसोबत, घेतो पेग दोन-चार

मेरे जैसे दोस्त भी अपने, राज कैसे खुले ?

असेल कारे देवा मला स्वर्गाचे दार खुले?

नाही भांडण तंटा, नाही वृत्ती राजकारणी

घोषणा एका पक्षाच्या, पण मत विरोधकासी

नाकासमोर चाललो सरळ, ना कुणा दुखवले

असेल कारे देवा मला स्वर्गाचे दार खुले?

दिवाळी

पुन्हा तो फराळ, पुन्हा ती रांगोळी,

शुभेच्छा देत येति, पुन्हा त्याच ओळी

तोच साज लेऊन येते दरवर्षी दिवाळी

तरी नित्य भासते जराशी निराळी

नवे छंद, नवा ध्यास, अनुभव नवा

नव्यानेच जीवनाचा आस्वाद घ्यावा

जुन्या नात्यांमध्ये यावा नव्याने ओलावा

नव्या चैतन्याचा दीप मनी पेटवावा

कविता

शेवटी कविताच ती, सुचली तर सुचली

नाहीतर रुसून, कोपऱ्यात बसली

कितीही मनावले, अन केली विनवणी

हटून बसते बापडी, देत हुलकावणी

मग सहज नकळत, कधी येते सामोरी

आपण मात्र धरावी, तोवर थोडी सबुरी

कारण असतेच ती, फुलपाखरासारखी

स्वैर भटकणारी, जणू एक शब्दपरी

येते तेव्हा देऊन जाते, सुंदरसे नजराणे

गजल, रुबाई, अभंग, ओवी, कधी केवळ गाणे

सुरेश नायर

२ जुलै , २०१७

जेवढ्यास तेव्हढे

ज्याला असतो कधी अर्थ

त्याचा होतो जेव्हा अनर्थ

तेव्हा वाटते ते सारे 

कसे होते व्यर्थ व्यर्थ

सर्वास नसतो कधी अर्थ

सर्वच नसते कधी पूर्त

पदरात पडलेले असते

जेवढ्यास तेव्हढे सार्थ

सुरेश नायर

५ जून, २०१७

Denial is one way of dealing with a broken heart. Thanks to Tina Turner's song lines "What's Love Got To Do With It" which gave me the basis for this poem

मैं उनसे मिला, वो मुझसे मिले

आखें चार हुई दिल भरमाया

इसमें प्यार कहा से आया?

धडकने दिलकी तेज हुई

चेहरे पर जरा पसिना छाया

इसमें प्यार कहा से आया?

आपस में कुछ बाते हुई

खबर न रही वक्त कैसे गया

इसमें प्यार कहा से आया?

कब दिन गया कब शाम ढली

जब रात हुई तो होश आया

इसमें प्यार कहा सें आया?

अलविदा बिन वो चल पडे

नाम पूछा नहीं फिर याद आया

इसमें प्यार कहा सें आया?

बरसो पुरानी बात हैं लेकिन

बस युही आज खयाल आया

इसमें प्यार कहा सें आया?

कशाला उद्याची बात

कशाला उद्याची बात, म्हणतो पतंग आकाशात
मुक्त मोकळे उडेन, जोवर पडे न गोते खात 

कशाला उद्याची बात, म्हणते समईमधली वात
आजच म्हणते घेईन, पूर्ती न्हाऊन प्रकाशात

कशाला उद्याची बात, गाती फुले एकसुरात
फळे होऊ कि निर्माल्य, कशास निष्फळ वाद

कशाला उद्याची बात, नाही अर्थ उगा पुसण्यात
निसटून जाती बघ फुकाचे, क्षण मोलाचे त्यात

एक श्रावण असाही

एक श्रावण असाही मनाच्या कोपऱ्यात

घालतो झिम्मा कधीही हवे तेव्हा वर्षात

कोण जाणे केव्हा तो येईल सामोरात
मखमली हिरवाळीत कि इंद्रधनु रंगात

मेघ दाट आषाढी अन वैशाखी वणव्यात
लपालपी, शिवणापाणी  खेळतो दंगात

भिजलेल्या उन्हात किंवा सोनेरी पावसात
आठवांच्या सरी बरसती रिमझिम नयनात

ओळखीच्या गाण्यांचे शब्द फुटे ओठात
जुने सूर फिरुनी पुन्हा फेर धरी कानात

मागे कधी, कधी पुढे, कधी भुई गगनात
झोके घेत, हिंदोळत, छळें मला दिनरात

एक श्रावण असाही हृदयाच्या कोंदणात
सखासोबती उरून राही माझा एकांतात

सुरेश नायर
9/2016

चाफ्याच्या झाडा - पद्मा गोळे

आयुष्याच्या पूर्वार्धात खूप काही गोष्टी आपण ठरवतो, स्वप्न रंगवतो, इच्छा - आकांक्षा यांचे  मनोरे रचतो. बरंच काही पूर्तीस येतं पण खूप काही राहूनही जातं. मग उत्तरार्धात राहून राहून मागच्या कुठल्यातरी  ठरलेल्या गोष्टीवर (constant) आपण फिरून फिरून येतो. जे हवं होतं ते तर निसटून गेलं असतं म्हणून मग 'फुलांनी ओंजळ भरलीये ना' असं म्हणत, आपली आपणच समजूत काढतो. अर्थात सरळ सोट शब्दात हे मांडणं आणि कवितेतून मांडणं यात खूप फरक आहे. इथे कवयित्रीची काव्यप्रतिभा सामोरी येते. 'केसात राखडी पण पायात फुगडी' अश्या मोजक्या शब्दात त्या खूप काही सांगून जातात. 

सुनीताबाई (देशपांडे) यांच्या आवाजात ही कविता ऐकल्यानंतर मनात रुतून बसल्या शिवाय राहत नाही. अनेकदा आठवली कि पुन्हा वाचन होतं. एकदा सहज एक चालीत वाचत गेलो आणि तीच खाली देत आहे. 

चाफ्याच्या झाडा….

चाफ्याच्या झाडा, चाफ्याच्या झाडा
का बरे आलास आज स्वप्नात?

तेव्हाच तर आपले नव्हते का ठरले?

दु:ख नाही उरलं आता मनात

फुलांचा पांढरा, पानांचा हिरवा

रंग तुझा रंगतोय माझ्या मनात

केसात राखडी पण पायात फुगडी

मी वेडी भाबडी तुझ्या मनात

चाफ्याच्या झाडा….

नको ना रे पाणी डोळ्यात आणू

ओळख़ीच्या सुरात, ओळखीच्या तालात

हादग्याची गाणी नको म्हणू

तुझ्या चाळ्यात एक पाय तळ्यात

एक पाय मळ्यात खेळलोय ना

जसे काही घोड्यावर

तुझ्याच फांद्यांवर बसून

आभाळात हिंडलोय ना

चाफ्याच्या झाडा…. चाफ्याच्या झाडा….

पानात, मनात खुपतंय ना

काहीतरी चुकतंय, कुठेतरी दुखतंय

तुलाही कळतंय…. कळतंय ना….

चाफ्याच्या झाडा…. चाफ्याच्या झाडा

हसून सजवायचं ठरलय ना

कुठं नाही बोलायचं, मनातच ठेवायचं

फुलांनी ओंजळ भरलीये ना

– पद्मा गोळे
चाफ्याच्या झाडा चाफ्याच्या झाडा चाफ्याच्या झाडा चाफ्याच्या झाडा चाफ्याच्या झाडा चाफ्याच्या झाडा चाफ्याच्या झाडा चाफ्याच्या झाडा चाफ्याच्या झाडा चाफ्याच्या झाडा

कुंपणापाशी ते रोप

कुठूनसं कधी एक रोप, माझ्या अंगणाच्या कोपऱ्यात

माझा डोळा चुकवून, अगदी सहज आपसूक रुजलं

कलमी गुलाबाच्या व इतर रोपांच्या ताटव्यापासून

दूर कुठेसं कुंपणापाशी, त्यानं आपलं मूळ धरलं

रोज ताटव्यातल्या रोपांना खतपाणी घालताना 

निगराणी करताना, टपोऱ्या फुलांना पाहताना

मन मोहरून जायचं, अभिमानाने भरून यायचं,

कुंपणापर्यंत नजर टाकायचं मात्र राहून जायचं

जेव्हा लक्ष गेलं तेव्हा टाकायचं होतं पार उपटून

पण वाटलं दुर्लक्ष केलं तर, जाईल स्वतःच मरून

मग पडले आजारी, राहिले अंथरुणाला खिळून

बागेत जाण्याइतकंही अंगात, त्राण नव्हतं उरून

निगराणीवाचून ताटव्यातली रोपं गेली सुकून

करपली सारी पाने अन पाकळ्या गेल्या गळून

बिछान्याशी खिडकीतून, विराण बाग दिसत होती

कलमी रोपांनी बाग कधी, आपली केलीच नव्हती

कुंपणापाशी ते रोप मात्र, झाड होऊन डवरलं होतं

बहरलेल्या फुलांनी मला, 'बागेत ये' खुणवत होतं

सुरेश नायर 

३/२०/१६

कधी घ्यावे कधी द्यावे

कधी घ्यावे, कधी द्यावे

गुलाबाचे फुल

रुजवावी नवी जुनी

मनातली भूल

असूनही परिचित

कुणाचे पाऊल

रोमांचावे अंग अंग

लागता चाहूल

असताना नजदीक

आनंद संमुळ

नसताना जीव व्हावा

भलता व्याकुळ

मध्ये जसा बिंब मी,
तू भोवती वर्तुळ

अवघ्याची संसाराचे

होतसे गोकुळ

सुरेश नायर
(२/२०१६) 

निर्वाण

गेले हुंदके आटून, जनही गेले विरून

थोडा उरलो मी मागे, इथे राखेत अजून

नाही यावयाचे कोणी, नाही जावयाचे कोठे

वाट पाहायची राख, जाता मातीत विरून

कसे शांत शांत वाटे, निर्वाणीचा हा एकांत

योग्य वेळ ही स्वतःशी, घ्याया संवाद साधून

काही वाद आपल्याशी, जरा आठवांची सैर

वाटे करावी जराशी, गोळाबेरीज बसून

मग वाटले कशाला, काय त्याचा उपयोग?

शून्य उत्तर शेवटी, किती वजा शून्यातून

सत्य जाणियले आता, घडीभरचा प्रवास

मुक्त झालो मी अखेर, घ्याया निरोप इथून

तोच अनाम एक पक्षी, अंग माखतो राखेत

मऊ पिसामध्ये त्याच्या, जातो मीही सामावून

एक घेऊन भरारी, पक्षी जाय दिगंतरा

मीही जातो त्याच्यासवे, आल्या गावी परतून

सुरेश नायर

 १/२०१६

गाठ

गालिबचा एक सुन्दर शेर आहे " मत पूछ के क्या हाल है मेरा तेरे पीछे, तू देख के क्या रंग है तेरा मेरे आगे". 

याचं रुपांतर करताना सहज एक पूर्ण गजलवजा कविता झाली

गाठ

या आल्याड मी उभा, त्या पल्याड तू उभी,

उंबरा पाहे धरू त्या, ढाळणाऱ्या चौकटी,

पुसू नकोस मी कसा, राहिलो तुझियाविना

बघ जरा स्वतःस तू, आहे कशी माझ्याविना

एकमेका विचारण्याचे, प्रश्न जरी उरले किती

काय असतील उत्तरे, वाटे परी मना भीती

पापण्यांनीच दे निरोप, शब्द राहूदे मुकेच

थरथर ओठावरी तव, सांगते आहे बरेच

गाठ घडली, योग होता, आणखी काही नव्हे

पाऊले वळता उडाले, अंगणातील बघ थवे

सुरेश नायर

 १/२०१६

एका अज्ञाताचा हात

न सखा तो, न बंधू

न माता ती, न तात 

असे जगाच्या पाठीशी 

एका अज्ञाताचा हात 

येते उधळीत प्रभा 

रंग सोन केशरी 

नक्षी ओढतो कुंचला 

एका अज्ञाताचा हात 

येते वाऱ्याची लकेर 

पाने- फुले धरी फेर 

धून उठे वेणूवरी 

एका अज्ञाताचा हात 

पहाटेस भूपाळी 

रात्री अंगाई गीत 

थोपटीतो हलकेच 

एका अज्ञाताचा हात 

देतो मातीला आकार 

घडा घडतो, मोडतो 

चाकावर निरंतर 

एका अज्ञाताचा हात

नोवेंबर, २०१५ 

वय ऐंशी उलटले

(एक मित्राच्या आई वडिलांच्या ऐंशीव्या वाढदिवसाच्या प्रसंगी रचलेली कविता) 

वय ऐंशी उलटले तेव्हा मला उमजले

जे जे मी साधले ते ते मला गवसले

उत्तुंग पर्वतशिखर मला सर करायचे होते

विस्तीर्ण सागराला आलिंगन द्यायचे होते

 चांदणे वेचून ओंजळीत भरायचे होते

कल्पवृक्षाचे बन अंगणी फुलवायचे होते

 विशीतल्या स्वप्नांची हीच गोडी असते

कल्पनेचे फुलपाखरू हवे तसे उडते

चाळीशीच्या उंबरठ्यावर पाय खाली टेकले

साठी आली तोवर खुंट, घट्ट खोल रुतले

 मग सुरु झाली त्या स्वप्नांची उजळणी

किती अधिक, किती वजा, सर्वांची मोजणी

कर्तृत्वाची शिखरं सारी मी सर केली

संकटांना अभिडपणे आलिंगने दिली

कुटुंबाच्या सहवासात ओंजळ सुखाने भरली

सगे -सोयरे मित्रांची अंगणात बाग फुलली

कल्पनेतली फुलपाखरं नेहमीच उडत होती

क्षणोक्षणी मधुकण प्राशून घेत होती

वय ऐंशी उलटले, तेव्हा उमजतंय मला

जे जे मी साधले, ते ते गवसलय मला

 सुरेश नायर

2014